ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 7، مهر 1399 ، شماره پی در پی 53

شیوه های نامگذاری عنوانها و شخصیتهای داستانی در داستانهای معاصر (مطالعۀ موردی: داستانهای ایرج پزشکزاد، ابوالقاسم پاینده، خسرو شاهانی، فریدون تنکابنی)

صفحه (181 - 204)
فریبا رشیدی ، رضا صادقی شهپر (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1398

چکیده

یکی از شگردهایی که در داستان پردازی با وجود اهمیت بسیار، در تحقیقات ادبی مورد غفلت واقع شده است، تکنیک نام‌گزینی برای عنوان داستانها و شخصیتهای داستانی است. عنوان، آستانۀ ورود به متن و به مثابۀ پل ارتباطی میان متن و مخاطب است. همچنین کلیدی است که خواننده را در چگونه خواندن و درک معنای نمادین واژه ‌ها یاری میرساند. بنابراین باید بگونه ای هنرمندانه انتخاب شود که بتواند با کمیت و محدودیت خود، کیفیت متن را به نمایش بگذارد. از طرف دیگر نام شخصیتهای داستانی نیز میتوانند در انتقال مفاهیم و مضامین مورد نظر نویسنده نقش موثری داشته باشند. در این مقاله به بررسی نقش و اهمیت نام و شیوه های نامگزینی در عناوین و شخصیتهای داستانی داستانهای ایرج پزشکزاد، ابوالقاسم پاینده، خسرو شاهانی و فریدون تنکابنی پرداخته ایم. نتایج تحقیق نشان میدهد که نویسندگان مذکور از روشهای تضاد، ترادف، بازی با نامها‌، استفاده از نامهای تاریخی و مشهور برای نامگذاری شخصیتهای داستانی خویش استفاده کرده اند.

کلمات کلیدی
نامگذاری , عنوان داستان , ایرج پزشکزاد , ابوالقاسم پاینده , خسرو شاهانی , فریدون تنکابنی

• -آسمون ریسمون( 2536)پزشکزاد، ایرج، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی
• - اسیر خاک (1357) تنکابنی، فریدون، تهران، امیرکبیر
• - بوبول (1346) پزشکزاد، ایرج، چاپ دوم، تهران، انتشارات نیل
• - پسر حاجی باباجان (1387) پزشکزاد، ایرج، چاپ اول، تهران، پژوهه
• - تحلیل تطبیقی عنوان داستان در آثار صادق هدایت و زکریا تامر
• - ( 1393) محمدی، ابراهیم و عفت غفوری حسن آباد و عبدالرحیم حقدادی.فصلنامۀ علمی پژوهشی پژوهشهای ادبیات تطبیقی، دورۀ 2، شمارۀ 2، صص191-217
• - تحلیل نشانه-معناشناختی رمانهای سیاسی فارسی از 1351-1380 ( 1390) گرجی، مصطفی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 20، صص 183-205
• -خانوادۀ نیک اختر (1390) پزشکزاد، ایرج؛ چاپ سیزدهم، تهران، آبی
• - خوانش هرمونتیکی نام داستان در سه قطره خون صادق هدایت و ربیع فی الرماد زکریا تامر ( 1393) محمدی، ابراهیم و حبیب الله عباسی و عفت غفوری حسن آباد. سال چهارم، شمارۀ 13، کاووش نامۀ ادبیات تطبیقی( مطالعات تطبیقی عربی-فارسی) دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه، صص 145-169
• - داستان و شخصیت‌پردازی در داستان ( 1381) عبداللهیان، حمید، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز، صص409-425
• - درسهایی دربارۀ داستان نویسی ( 1378) بیشاب، لئونارد، ترجمۀ محسن سلیمانی، چاپ اول، تهران، سوره
• - دستور زبان داستان، ( 1371) اخوت، احمد، چاپ اول، اصفهان، فردا
• - ساختار و عناصر داستان ( 1378) پارسی نژاد، کامران، تهران، نشر سوره
• - سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روشها ( 1391) فتوحی، محمود، تهران، سخن
• - ستاره‌های شب تیره (1347) تنکابنی، فریدون، چاپ اول، تهران، امیرکبیر
• - شعر معاصر عرب ( 1380) شفیعی کدکنی، محمد رضا، چاپ اول، تهران، انتشارت سخن
• - شیوه‌های شخصیت‌پردازی (1380) عبداللهیان، حمید، مجلۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 54، صص 62-70
• - کمدی افتضاح ( 1353) شاهانی، خسرو، چاپ دوم، تهران، پرستو
• - ماشاالله خان در بارگاه هارون الرشید (1384) پزشکزاد، ایرج ؛ چاپ اول، تهران، صفی علیشاه
• - مجموعه مقالات چهارمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر به انضمام مطالعات هم‌اندیشی سینما ( 1388)، کنگرانی، منیژه، تهران، فرهنگستان هنر
• - مرده کشان جوزان ( 2537) پاینده،ابوالقاسم، چاپ دوم، تهران، جاویدان
• - مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متنها ( 1386) نامور مطلق، بهمن، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، مارۀ 56، صص83-98
• - مقدمه‌ای بر طنز و شوخ‌طبعی در ایران ( 1364) حلبی، علی اصغر، چاپ اول، تهران، پیک
• - نام‌گزینی در روزگار سپری شدۀ دولت‌آبادی ( 1387) شیری، قهرمان، فصلنامۀ علمی پژوهشی ادبیات فارسی، سال هجدهم، شمارۀ 74، صص113-144
• - نظریۀ ادبیات( متنهایی از فرمالیستهای روس) ( 1385) تودوروف، تزویان، ترجمۀ عاطفه طاهایی، چاپ اول، تهران، اختران
• - نقب و نقدی بر عنوان‌شناسی کتابها و اشعار سلمان هراتی ( 1389) گرجی، مصطفی و فرهاد درودگریان و سیده ساره میری، کتاب ماه ادبیات، مارۀ 46
• - نگاهی به معیارهای زیبایی شناسی در انتخاب نام کتابها ( 1378) مهیار، محمد، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، اردیبهشت، صص 52-53
• - هنر داستان نویسی (1393) لاج، دیوید و دیگران، ترجمۀ رضا رضایی، چاپ سوم، تهران، نشر نی
• - هنر داستان نویسی ( 1379) یونسی، ابراهیم، چاپ ششم، تهران، نگاه